Mήνυμα τῆς Α.Θ.Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου ἐπὶ τῇ 1ῃ Σεπτεμβρίου, ἡμέρᾳ προσευχῆς διὰ τὸ φυσικὸν περιβάλλον (01.09.2011).
Ἀριθμ.Πρωτ.758
+ Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ
ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ
ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ
ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΧΑΡΙΝ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ
ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ ΚΥΡΙΟΥ
ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
Τέκνα ἐν Κυρίω ἀγαπητά,
Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καταξιώνει ἡμᾶς σήμερον ὅπως ἐναρξώμεθα ἑνὸς εἰσέτι ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, ἑνὸς εἰσέτι ἑορτολογικοῦ κύκλου, ἐντὸς τῶν εὐλογημένων εὐκαιριῶν τοῦ ὁποίου καλούμεθα νὰ καταβάλλωμεν ἀγῶνα πνευματικὸν διὰ νὰ ἀξιοποιήσωμεν καλλίτερον τὴν δοθεῖσαν ἡμῖν δυνατότητα τοῦ γενέσθαι «καθ’ ὁμοίωσιν» Θεοῦ ὥστε νὰ καταστῶμεν καὶ ἡμεῖς ἅγιοι Αὐτοῦ.
Ἡ σημερινὴ ὅμως ἡμέρα, ἡ 1η Σεπτεμβρίου, ἡ πρώτη τοῦ νέου ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, εἶναι ἀφιερωμένη, πρωτοβουλίᾳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καὶ εἰς τὴν προσευχὴν διὰ τὸ φυσικὸν περιβάλλον. Ἡ δὲ πρωτόβουλος αὕτη ἀπόφασις οὐδόλως τυγχάνει ἄσχετος πρὸς τὴν ἀνωτέρω σημειολογίαν τῆς σημερινῆς ἡμέρας, καθὼς ὁ πνευματικὸς ἀγὼν ὁ ὁποῖος ἐπιφέρει τὴν καλὴν ἀλλοίωσιν τοῦ ἀνθρώπου συμβάλλει καὶ εἰς τὴν βελτίωσιν τῶν σχέσεών του πρὸς τὸ περιβάλλον καὶ εἰς τὴν καλλιέργειαν τῆς εὐαισθησίας τοῦ ἀνθρώπου ὑπὲρ τῆς προστασίας καὶ διαφυλάξεως αὐτοῦ.
Δοξολογοῦμεν, λοιπόν, σήμερον τὸ ἅγιον ὄνομα τοῦ Θεοῦ, διότι ἐχάρισεν εἰς τὴν ἀνθρωπότητα καὶ διατηρεῖ καὶ συνέχει τὴν φύσιν, ὡς τὸ καταλληλότατον περιβάλλον διὰ τὴν ἐν αὐτῷ ὑγιεινὴν ἀνάπτυξιν τοῦ σώματος καὶ τοῦ πνεύματος τοῦ ἀνθρώπου. Ταυτοχρόνως δὲν δυνάμεθα ὅμως νὰ παρασιωπήσωμεν καὶ τὸ γεγονός, ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν τιμᾷ πρεπόντως τὴν δωρεὰν ταύτην τοῦ Θεοῦ καὶ καταστρέφει τὸ περιβάλλον, ἐκ πλεονεξίας ἢ ἐξ ἄλλων ἐγωϊστικῶν ἐπιδιώξεων.
Τὸ περιβάλλον ἡμῶν ἀποτελεῖται, ὡς γνωστόν, ἐκ τοῦ ἐδάφους, τῶν ὑδάτων, τοῦ ἡλίου, τοῦ ἀέρος ἀλλὰ καὶ ἐκ τῆς πανίδος καὶ τῆς χλωρίδος. Ὁ ἄνθρωπος δύναται νὰ ἐκμεταλλεύηται πρὸς ἴδιον ὄφελος τὴν φύσιν μέχρις ὅμως ἑνὸς ὁρίου, ὥστε νὰ διασφαλίζηται ἡ ἀειφορία, ἤτοι ἡ δυνατότης ἀναπαραγωγῆς τῶν καταναλωθέντων ἐνεργειακῶν πόρων ἀλλὰ καὶ τῶν ἐμβίων, ἀλόγων, κτισμάτων. Ἄλλωστε, ἡ καλῶς ἐννοουμένη ἐκμετάλλευσις τῆς φύσεως ἀποτελεῖ καὶ ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπον, πρὸ καὶ μετὰ τὴν πτῶσιν αὐτοῦ. Ἡ ὑπέρβασις ὅμως τοῦ ὁρίου τούτου, ἥτις δυστυχῶς ἀποτελεῖ φαινόμενον τῶν δύο τελευταίων αἰώνων εἰς τήν ἱστορίαν τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, καταστρέφει τὴν ἁρμονίαν τῶν φυσικῶν συνισταμένων τοῦ περιβάλλοντος καὶ ὁδηγεῖ εἰς τὸν κορεσμὸν καὶ τὴν νέκρωσιν τῆς δημιουργίας, ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ τούτου τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος δὲν δύναται νὰ ἐπιβιώσῃ ἐντὸς ἀπερρυθμισμένων εἰς βαθμὸν μὴ ἀναστρέψιμον οἰκοσυστημάτων. Ἀποτέλεσμα δὲ τοῦ φαινομένου τούτου εἶναι ἡ ἐμφάνισις καὶ ἐξάπλωσις ἀσθενειῶν προκαλουμένων ὑπὸ τοῦ, ἀνθρωπίνῃ εὐθύνῃ, μολυσμοῦ τῶν διατροφικῶν ἀγαθῶν.
Εἰς τὰς ἡμέρας μας, ὀρθῶς μὲν τονίζεται ἡ μεγάλη σημασία τῶν δασῶν καὶ ἐν γένει τῆς χλωρίδος διὰ τὴν ἀειφορίαν τοῦ γηΐνου οἰκοσυστήματος ὡς καὶ τὴν διασφάλισιν τῶν ὑδατίνων πόρων, ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ ὑποτιμᾶται καὶ ἡ μεγάλη συμβολὴ τῶν ζῴων εἰς τὴν εὔρυθμον λειτουργίαν αὐτοῦ. Τὰ ζῷα ἀνέκαθεν ὑπῆρξαν φίλοι τοῦ ἀνθρώπου καὶ οἱ ὑπηρέται τῶν ἀνθρωπίνων ἀναγκῶν καθὼς παρεῖχον καὶ παρέχουν εἰς αὐτὸν τροφήν, ἔνδυσιν, μεταφορικὸν ἔργον ἀλλὰ καὶ προστασίαν καὶ συντροφικότητα. Στενοτάτη εἶναι ἡ σχέσις τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὰ ζῷα, ὡς καταδεικνύεται ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι αὐτὰ ἐπλάσθησαν τὴν ἰδίαν ἡμέραν μὲ αὐτόν (Γεν. 1, 24-31) ἢ καὶ ἐκ τῆς δοθείσης ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐντολῆς εἰς τὸν Νῶε ὅπως διασώσῃ ἕν ζεῦγος ἐξ ἑκάστου εἴδους ἀπὸ τὸν ἐπικείμενον κατακλυσμόν (Γεν. 6, 19). Τυγχάνει χαρακτηριστικὸν τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Θεὸς ἐπιδεικνύει ἰδιαιτέραν μέριμναν διὰ τὴν διάσωσιν τοῦ ζωϊκοῦ βασιλείου. Εἰς τοὺς βίους τῶν Ἁγίων ἀναφέρονται πολλαὶ διηγήσεις διὰ τὰς ἀρίστας σχέσεις μεταξὺ Ἁγίων καὶ ἀγρίων ζῴων, τὰ ὁποῖα ὑπὸ ἄλλας συνθήκας δὲν διατηροῦν φιλικὰς σχέσεις πρὸς τὸν ἄνθρωπον. Βεβαίως αὐτὸ δὲν ὀφείλεται εἰς τὴν κακὴν φύσιν των, ἀλλὰ εἰς τὴν ἀντίστασιν τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὴν Χάριν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν συνεπακόλουθον συγκρουσιακὴν σχέσιν αὐτοῦ μετὰ τῶν στοιχείων καὶ τῶν ἀλόγων ἐμβίων ὄντων τῆς φύσεως. Ἄλλωστε, συνέπεια τῆς διαταράξεως τῆς σχέσεως τῶν πρωτοπλάστων πρός τὸν Δημιουργόν των καὶ Θεὸν ἦτο καὶ ἡ διατάραξις τῶν σχέσεων αὐτῶν μετὰ τοῦ περιβάλλοντος: «ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου· ἐν λύπαις φάγῃ αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου· ἀκάνθας καί τριβόλους ἀνατελεῖ σοι, καὶ φάγῃ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ. Ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φάγῃ τὸν ἄρτον σου ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήμφθης·» (Γεν. 3, 17-19) Ἡ εἰρήνευσις τοῦ ἀνθρώπου μετὰ τοῦ Θεοῦ συνεπάγεται καὶ τὴν εἰρήνευσιν αὐτοῦ μετὰ τῶν στοιχείων τῆς φύσεως.
Εἶναι φανερόν, κατόπιν τούτων, ὅτι ἡ ἀγαθὴ σχέσις τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸ περιβάλλον ἀναπτύσσεται ὅταν παραλλήλως ἀναπτύσσηται ἀγαθὴ σχέσις αὐτοῦ πρὸς τὸν Θεόν. Τυγχάνει γνωστὴ ἡ ἀφήγησις τοῦ Συναξαριστοῦ περὶ τῆς ἐμπειρίας τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου, ὁ ὁποῖος εἰς ἡλικίαν ἐνενήκοντα ἐτῶν ἀπεφάσισε, καθοδηγηθείς ὑπό Ἀγγέλου Κυρίου, νὰ πορευθῇ ἐνδότερον τῆς ἐρήμου πρὸς ἀναζήτησιν καὶ ἄλλου ἀναχωρητοῦ, τοῦ Ὁσίου Παύλου τοῦ Θηβαίου, ἵνα λάβῃ παρ’ αὐτοῦ ὠφέλειαν πνευματικήν. Πορευθεὶς ἐπὶ τριήμερον εἰς ἀναζήτησιν αὐτοῦ καὶ ἰχνηλατήσας σημεῖα θηρίων ἀγρίων συνήντησε λέοντα, ὁ ὁποῖος ὑπεκλίθη ἤρεμος ἔμπροσθέν του καὶ ποιήσας μεταβολὴν ὡδήγησε τὸν Μέγαν Ἀντώνιον εἰς τὸ σπήλαιον τοῦ Ὁσίου Παύλου, ἔνθα εὗρεν αὐτὸν διακονούμενον ὑπὸ θηρίων. Κόραξ ἐκόμιζεν αὐτῷ τὸν ἐπιούσιον ἄρτον! Τὴν ἡμέραν μάλιστα τῆς ἐπισκέψεως τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου ἐκόμισεν εἰς αὐτὸν διπλῆν μερίδα μεριμνήσας καὶ διὰ τὸν ἐπισκέπτην αὐτοῦ! Οἱ Ἅγιοι οὗτοι εἶχον ἀναπτύξει ἀγαθὴν σχέσιν μετὰ τοῦ Θεοῦ, διὸ καὶ εἶχον φιλικὰς σχέσεις πρὸς πάντα τὰ ζῷα τῆς φύσεως. Ἡ δημιουργία αὐτῆς τῆς ἀγαθῆς σχέσεως πρὸς τὸν Θεὸν πρέπει νὰ προτάσσηται ὡς τὸ κύριον μέλημά μας, καὶ ὑπηρέτης αὐτῆς τῆς προοπτικῆς πρέπει νὰ εἶναι ἡ ἀγαθὴ σχέσις μας πρὸς τὸ ζωϊκόν, τὸ φυτικὸν καὶ τὸ ἄψυχον περιβάλλον μας. Ὑπὸ τὴν προοπτικὴν αὐτὴν ἡ ζωοφιλία δὲν θὰ ἀποτελῇ στεῖραν κοινωνικὴν ἐκδήλωσιν συμπαθείας πρὸς τὰ προσφιλῆ μας ζῷα, πολλάκις συνοδευομένην δυστυχῶς καὶ ὑπὸ ἀναλγησίας διὰ τὸν πάσχοντα συνάνθρωπον, τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ θὰ εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἀγαθῆς σχέσεώς μας πρὸς τὸν Δημιουργὸν τοῦ παντός. Εἴθε ὁ Δημιουργός τοῦ καλοῦ λίαν σύμπαντος καὶ τοῦ καλοῦ λίαν γηΐνου οἰκοσυστήματος νὰ ἐμπνεύσῃ ὅλους ἡμᾶς νὰ συμπεριφερώμεθα εὐσπλάχνως πρὸς ἅπαντα τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως, μὲ καρδίαν ἐλεήμονα ὑπὲρ πάντων αὐτῶν, ἀνθρώπων, ζῴων καὶ φυτῶν, ὡς καὶ ὁ Ἀββᾶς Ἰσαὰκ ὁ Σύρος λέγει, ἀπαντῶν εἰς τὴν ἐρώτησιν: “Τί ἐστι καρδία ἐλεήμων;”. “Καρδία ἐλεήμων ἐστί, καῦσις καρδίας ὑπὲρ πάσης τῆς κτίσεως, ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων, καὶ τῶν ὀρνέων, καὶ τῶν ζῴων, καὶ ὑπὲρ παντὸς κτίσματος. Καὶ ἐκ τῆς μνήμης αὐτῶν, καὶ τῆς θεωρίας αὐτῶν ρέουσιν οἱ ὀφθαλμοὶ δάκρυα. Ἐκ τῆς πολλῆς καὶ σφοδρᾶς ἐλεημοσύνης τῆς συνεχούσης τὴν καρδίαν, καὶ ἐκ τῆς πολλῆς καρτερίας σμικρύνεται ἡ καρδία αὐτοῦ, καὶ οὐ δύναται βαστάξαι, ἢ ἀκοῦσαι, ἢ ἰδεῖν βλάβην τινά, ἢ λύπην μικρὰν ἐν τῇ κτίσει γενομένην” (Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, Ἅπαντα τὰ εὑρεθέντα σχετικά, Λόγος ΠΑ’).
Διὰ τῆς τοιαύτης εὐσπλαχνίας ἡμῶν πρὸς ἅπασαν τὴν κτίσιν θὰ τιμήσωμεν τὸ θεόσδοτον ἀξίωμα ἡμῶν ὡς ἀρχηγῶν τῆς Κτίσεως, ἐνδιαφερομένων μετὰ πατρικῆς στοργῆς ὑπὲρ πάντων τῶν στοιχείων αὐτῆς, τὰ ὁποῖα οὕτω θὰ μᾶς ὑπακούουν αἰσθανόμενα τὴν ἀγαθοεργὸν διάθεσίν μας, καὶ θὰ πειθαρχοῦν εἰς τὴν ἐπιτέλεσιν τῆς φιλανθρώπου καὶ ὑπηρετικῆς τῶν ἀναγκῶν μας ἀποστολῆς των.
,βια΄ Σεπτεμβρίου α΄
+ Ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος, διάπυρος πρὸς Θεὸν εὐχέτης
